Yr argyfwng natur

Mae coed a choedwigoedd yn amsugno carbon deuocsid ac yn rhyddhau ocsigen, gan wneud yr aer yn lanach a chreu rhwystr rhwng pobl ac allyriadau niweidiol. Hefyd, maen nhw'n cynnig cysgod, gan weithredu fel 'cyflyrwyr aer naturiol', sy'n lleihau tymheredd uchel a llygredd. Dysgwch fwy am fynd i'r afael â llygredd aer gyda choed a chael awgrymiadau i atal tanau coedwig.

Os oes gennych ardd neu fan gwyrdd, gallwch blannu coed a blodau, a gadael danadl poethion a chwyn i gynnal bioamrywiaeth, wrth greu cynefinoedd i anifeiliaid sy'n dibynnu arnyn nhw am fwyd a lloches ar yr un pryd. Ystyriwch gartrefi draenogod, blychau adar a gwestai gwenyn, neu beth am greu pentyrrau brigau a dail i gynnal pryfed, a darparu ffynonellau dŵr i greaduriaid bach. Gallwch hefyd ychwanegu planhigion neithdar at eich gardd neu falconi i helpu peillwyr fel gwenyn a gloÿnnod byw. A chofiwch gadw rheolaeth ar y sbwriel, a all niweidio bywyd gwyllt. 

Os oes gennych ardd, balconi neu flwch ffenestr, neu’n cyfranogi mewn gardd gymunedol neu bartneriaeth natur lleol, mae yna nifer o bethau y gallwch eu gwneud. Dewiswch laswellt yn hytrach na choncrid neu unrhyw beth artiffisial, peidio â defnyddio cemegau fel plaladdwyr sy’n gallu lladd gloÿnnod byw, gwyfynod a phryfed peillio. Dysgwch fwy am ddewisiadau eraill yn lle cemegau gwenwynig ar gyfer yr ardd. Defnyddiwch bridd di-fawn ac, os oes gennych lawnt, gadewch ardaloedd o laswellt hir i gynyddu bioamrywiaeth. Darllenwch fwy yma.

Cymerwch gamau ynni gwyrdd, fel diffodd tapiau a goleuadau pan nad ydych eu hangen, defnyddio offer sy'n ynni-effeithlon a gosod dyfeisiadau i arbed dŵr. Bydd hyn yn helpu i arbed adnoddau naturiol ac arbed arian ar eich biliau dŵr ac ynni. Ystyriwch asesu effeithlonrwydd ynni eich cartref ac, os gallwch, ystyriwch fesurau effeithlonrwydd ynni.

Gwnewch eich teithiau’n wyrddach, Gwnewch eich teithiau'n wyrddach trwy ddefnyddio trafnidiaeth gyhoeddus lle fo'n bosibl neu gerdded i'r ysgol i leihau llygredd aer a sŵn. Ystyriwch logi (neu brynu) e-feic, rhannu'ch taith gyda chydweithwyr neu ffrindiau a dysgu mwy am gerbydau trydan. 

Oeddech chi’n gwybod bod cynhyrchu nwyddau bob dydd – gan gynnwys ceir, dillad a bwyd – yn dinistrio cynefinoedd naturiol? Er efallai na welwn hyn ar garreg ein drws, mae’n digwydd ledled y byd. Lleihewch eich gwastraff a phlastigau untro, trwsiwch ac ailddefnyddiwch beth sydd gennych eisoes. Unwaith y bydd pethau’n cyrraedd diwedd eu hoes, ailgylchwch er mwyn osgoi gorgynhyrchu a chadw’r môr a’r pridd yn lanach ac yn fwy diogel i blanhigion ac anifeiliaid. Mae ailgylchu yn y gwaith neu yn yr ysgol hefyd yn ffordd wych o warchod bywyd gwyllt.

Osgowch wastraff bwyd trwy gynllunio prydau bwyd ymlaen llaw a phrynu dim ond beth sydd ei angen arnoch, yna ailgylchwch neu compostiwch y gwastraff anfwytadwy (fel esgyrn neu groen). Gallwch hefyd geisio bwyta ffrwythau a llysiau mwy cynaliadwy o fewn y tymor yn eich diet – bydd hyn yn osgoi allyriadau niweidiol o du chludiant a chynhyrchu.

Mae bywyd gwyllt yng Nghymru’n dirywio, gydag un rhan o chwe rhywogaeth mewn perygl o ddiflannu. Mae anifeiliaid yn diflannu wrth i'w cynefinoedd gael eu dinistrio, trwy glirio gofod i dyfu pethau rydyn ni'n eu gorfwyta. Dysgwch fwy am pam mae colli cynefinoedd yn fygythiad i fioamrywiaeth.

Mae bioamrywiaeth yn bwysig i wrthbwyso allyriadau carbon. Mae gwrthbwyso yn golygu tynnu allyriadau nwyon tŷ gwydr o'r atmosffer yn barhaol, fel arfer trwy greu neu adfer cynefinoedd sy'n amsugno allyriadau fel coed, mawndiroedd a morwellt.

Mae ein gweithgareddau, gan gynnwys torri coedwigoedd, gorddefnyddio adnoddau a llygru’r môr, pridd ac aer yn rhyddhau allyriadau niweidiol sy’n cynhesu’r blaned. Mae hyn hefyd yn achosi tywydd eithafol; fel llifogydd a sychder a all gael effaith ddinistriol ar ecosystemau a chymunedau.

Gall newid yn yr hinsawdd effeithio ar ein hiechyd, lles a diogelwch – gan ei fod yn tarfu ar systemau bwyd, yn gwaethygu ansawdd aer ac yn newid y ffordd mae clefydau heintus yn cael eu lledaenu, yn ogystal â chynyddu’r risg o farwolaethau sy’n gysylltiedig â thywydd eithafol. Yn ogystal â hyn, mae treulio amser ym myd natur o fudd i’n lles meddyliol a chorfforol.

Os byddwn yn parhau i lygru’r pridd a’r môr, yn dinistrio cynefinoedd anifeiliaid ac yn gorddefnyddio adnoddau naturiol, bydd ecosystemau’n dymchwel. Gan ein bod yn dibynnu ar y byd naturiol am fwyd, dŵr ac aer glân, bydd yn llawer anoddach dod o hyd i’r adnoddau sydd eu hangen arnom.