Newid hinsawdd

Cyhoeddi yn gyntaf: 23/06/2023 -

Wedi diweddaru: 21/03/2024 -

Mae newid hinsawdd yn golygu newidiadau tymor hir yn nhymheredd, glawiad a phatrymau tywydd ein planed.

Mae rhai newidiadau yn yr hinsawdd yn naturiol. Ond mae gweithgarwch dynol sy'n cynhyrchu allyriadau carbon yn cyflymu'r cynhesu byd-eang sy'n achosi newid yn yr hinsawdd.

Mae cynhesu byd-eang yn golygu gwresogi atmosffer y Ddaear yn y tymor hir a achosir gan ein gweithredoedd. Mae hyn yn bennaf o losgi tanwydd ffosil – fel glo, olew a nwy naturiol – sy’n allyrru carbon deuocsid yn yr aer ac yn dal mwy o wres yr haul, gan godi tymheredd.

Mae newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar bobl ledled y byd mewn sawl ffordd, o gyfnodau o wres eithafol a stormydd cynyddol aml, i darfu ar systemau bwyd a chynnydd mewn clefydau. Mae'n bygwth cymunedau Cymru oherwydd llifogydd, prinder dŵr, tanau gwyllt, tywydd poeth a newidiadau i ansawdd aer. Mae ein hamddiffynfeydd rhag llifogydd, ein hamgylcheddau naturiol a hanesyddol, ein cartrefi a'r busnesau sy'n gyrru ein heconomi – maen nhw i gyd mewn perygl. Dim ond gwaethygu bydd hyn.

Hyd fideo:

1.28 mins

Gwyliwch ar Youtube

Beth allwn ei wneud?

Y nod yw cael Cymru sero net erbyn 2050, sy’n golygu bod y nwyon tŷ gwydr sy’n cael eu tynnu o’r atmosffer mewn cydbwysedd â’r nwyon tŷ gwydr sy’n cael eu hallyrru. Mae angen i ni gyd weithio gyda’n gilydd i wireddu hyn – Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol, cymunedau, busnesau, a phawb yng Nghymru.

Yr hyn y gallwn ei wneud yw byw'n fwy cynaliadwy. Gallwn ddefnyddio llai ac ailddefnyddio, trwsio ac ailgylchu mwy; lleihau gwastraff bwyd; prynu dim ond beth sydd ei angen arnom; lleihau ein defnydd o ynni cartref; a mynd ar droed, ar olwyn neu ar feic. Os yw’n bosibl, gallwn hefyd siopa’n fwy cynaliadwy, gan wneud dewisiadau bwyd iachach a mwy cynaliadwy; addasu ein cartrefi ar gyfer gwell effeithlonrwydd ynni; a phan fydd angen newid ein car, dylem ystyried brynu car trydan.

Darganfyddwch y meysydd allweddol lle gallwn weithredu ar newid yn yr hinsawdd, a dod o hyd i atebion i'ch cwestiynau llosg gyda'r Cwestiynau Cyffredin diweddaraf am weithredu ar yr hinsawdd.

Allyriadau carbon

Mae ein ffordd o fyw yn cael effaith ar y blaned. Mae angen i ni weithio gyda’n gilydd i leihau allyriadau carbon gan fod y rhain yn niweidiol pan maen nhw’n cael eu rhyddhau i’r atmosffer. Gallwn ni gyd defnyddio egni’n fwy effeithlon, gwneud teithiau’n fwy gwyrdd, gwneud dewisiadau dyddiol gwyrdd a dewisiadau bwyd cynaliadwy i helpu lleihau allyriadau niweidiol.

Addasu i’r hinsawdd

Mae angen i ni addasu i dymereddau’n codi a thywydd eithafol a achosir gan newid hinsawdd, gan ddiogelu ein hiechyd, ein cartrefi a’n cymunedau rhag yr effeithiau. Gallwn wneud ein hadeiladau’n fwy gwydn a gweithio gyda byd natur i leihau’r niwed i ni a chenedlaethau’r dyfodol.

Addysg, sgiliau a gyrfaoedd gwyrdd

Llywodraeth Cymru yn cydnabod bydda pob swydd yn newid i ryw raddau wrth inni bontio i sero net, ac mae'n canolbwyntio ar ddarparu'r sgiliau a'r cyfleoedd cywir i helpu i fynd i'r afael â heriau hinsawdd a chreu twf.

Cwestiynau Cyffredin am yr Hinsawdd

Gall pwnc newid yn yr hinsawdd fod yn gymhleth, gan ddefnyddio geiriau ac ymadroddion nad yw llawer ohonom yn eu deall ar unwaith. Mae cyfathrebu da yn allweddol i fynd i'r afael â chamdybiaethau, er mwyn i ni gyd gael dealltwriaeth gliriach o'r hyn sydd angen ei newid a pham.

Dyma rai meysydd pwysig eraill sy’n gysylltiedig â mynd i’r afael â newid hinsawdd:

Yr argyfwng natur

Mae newid hinsawdd yn bygwth planhigion ac anifeiliaid. Mae hyn yn niweidio'r blaned a'n hiechyd. Gallwn fynd i’r afael â hyn drwy gamau gweithredu fel rheoli ein gerddi a’n mannau gwyrdd trefol a gwledig i gefnogi bywyd gwyllt, tyfu llysiau, cefnogi prosiectau gerddi cymunedol, defnyddio pridd heb fawn a phlannu coed.

Diogelu’r amgylchedd

Mae ein byd naturiol yn hanfodol ar gyfer ein planed a'n hiechyd a'n lles. Mae llawer o bethau y gallwn eu gwneud i reoli ansawdd aer, tir a dŵr sy'n bwysig i ddiogelu ein hiechyd. Mae camau gweithredu fel ymarfer ymddygiad teithio gwyrdd, rheoli sbwriel a llygredd plastig, defnyddio llai o ddŵr a chael gwared ar gemegau a meddyginiaethau cartref yn briodol i gyd yn cael effaith gadarnhaol.

Economi gylchol

Daw 45% o allyriadau nwyon tŷ gwydr byd-eang o’r nwyddau rydym yn eu cynhyrchu a’u defnyddio. Drwy drwsio ac ailddefnyddio eitemau mewn dull economi gylchol, rydym yn sicrhau bod adnoddau’n parhau i gael eu defnyddio cyhyd â phosibl ac yn lleihau gwastraff. Mae hyn yn cefnogi’r broses o adfywio byd natur a lleihau allyriadau carbon, yn ogystal ag arbed arian. Un ffordd y gallwn wneud hyn yw drwy ddefnyddio caffis trwsio yn ein cymunedau.

Dyma rai o'r hwyluswyr pwysig ar gyfer gweithredu:

Polisiau newid hinsawdd y llywodraeth

Mae newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar bob un ohonom, ond nid yw'n effeithio arnom ni i gyd yn gyfartal, na 'chwaith ar y cyfleoedd i weithredu. Mae Llywodraeth Cymru yn canolbwyntio ar roi cymorth ar waith i wneud dewisiadau gwyrdd yn haws, yn fwy cyfleus ac yn fwy fforddiadwy i bawb, gan flaenoriaethu cymorth i'r rhai sydd ei angen fwyaf.

Gweithredu yn y sector cyhoeddus

Mae Llywodraeth Cymru a chyrff eraill yn y sector cyhoeddus wedi ymrwymo i fod yn sero net ar y cyd erbyn 2030 ac i leihau allyriadau yn radical ar draws dros 780 o sefydliadau'r sector cyhoeddus. Mae gan y sector cyhoeddus yng Nghymru rôl bwysig i'w chwarae wrth arwain drwy esiampl ac ysbrydoli eraill i weithredu.

Gweithredu Diwydiant a Busnes

Mae busnesau yn chwarae rhan arweiniol bwysig wrth leihau allyriadau carbon. Maen nhw hefyd yn dal llawer o'r cardiau a fydd yn ein galluogi i wneud dewisiadau gwyrdd. Gallwn chwarae ein rhan drwy ddefnyddio ein pwer prynu i gefnogi busnesau sy'n arwain y ffordd wrth fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd.

Pam bod angen gweithredu?

Newid hinsawdd yw un o’r bygythiadau mwyaf i ni, ein planed a chenedlaethau’r dyfodol. Bydd trawsnewid ein ffordd o fyw nid yn unig yn helpu i fynd i’r afael â newid hinsawdd, ond hefyd yn dod â nifer o fanteision pwysig eraill:

Cymru iachach

Mae newid hinsawdd eisoes yn effeithio ar ein hiechyd – yn enwedig y rhai sy’n agored i niwed – gyda gwres eithafol, oerfel, llifogydd a chlefydau. Bydd gweithio i leihau newid hinsawdd yn helpu i frwydro yn erbyn hyn, yn ogystal ag arwain at well ansawdd aer, ffyrdd iachach o deithio, cartrefi a gweithleoedd mwy cyfforddus ac effeithlon, a dietau gwell.

Cymru gydnerth

Mae’r newid yn yr hinsawdd eisoes yn effeithio ar ein heconomi, ein hamgylchedd naturiol, trefi a phentrefi ledled Cymru. Drwy weithredu ar y newid yn yr hinsawdd, gallwn amddiffyn ein cartrefi, ein cymunedau a’n gweithleoedd rhag yr effeithiau rydym eisoes yn eu gweld yn sgil llifogydd a thywydd poeth.

Cymru decach

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i sicrhau bod y cymorth ynghylch gweithredu ar newid yn yr hinsawdd yn deg, yn gynhwysol, ac yn cael ei ysgogi gan yr egwyddor arweiniol o ‘adael neb ar ôl’.

Cymru lewyrchus

Bydd y newid i ffordd fwy cynaliadwy o fyw yn helpu i greu swyddi newydd i ddarparu nwyddau a gwasanaethau carbon isel. Her bwysig i Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru yw nodi lle y gallai swyddi gael eu colli yng Nghymru (er enghraifft ym maes cynhyrchu ynni ffosil a phuro) a chefnogi gweithwyr i fod yn rhan o weithlu â’r sgiliau gwyrdd newydd sydd eu hangen yn y dyfodol.

Beth mae Cymru yn ei wneud?

Yng Nghymru, rydym wedi ymrwymo’n gyfreithiol (drwy Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016) i leihau ein hallyriadau carbon i sero net erbyn 2050. Mae Llywodraeth Cymru yn gosod targedau 10 mlynedd a chyllidebau carbon 5 mlynedd i bennu ein llwybr tuag at sero net. Ein cynllun presennol yw Cymru Sero Net.

Mae’r cynllun yn cynnwys ein targedau allyriadau cyfredol yn y meysydd canlynol:

Cynhyrchu trydan a gwres
Trafnidiaeth
Cartrefi
Diwydiant a busnes
Amaethyddiaeth
Defnydd tir
Rheoli gwastraff

Rhagor o wybodaeth

Chwiliwch am gynllun lleihau allyriadau cyfredol Cymru yn Cymru Sero Net.
Archwiliwch y cynllun pum mlynedd i addasu i'r effeithiau y gallai Cymru eu hwynebu o ganlyniad i newid yn yr hinsawdd - Cymru sy'n Effro i'r Hinsawdd.
Darllenwch Asesiad Annibynnol Risg Hinsawdd diweddaraf y Pwyllgor Newid Hinsawdd.
Darganfyddwch sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio ar gynyddu addysg werdd i bob oedran gyda Sgiliau Sero Net yng Nghymru.
Dysgwch sgiliau gwyrdd newydd a dysgwch am gyfleoedd cyflogaeth a hyfforddiant gyda Sero Net a'ch gyrfa chi.
Porwch y camau ar y cyd a nodwyd gan banel arbenigol o academyddion ac ymarferwyr natur i amddiffyn o leiaf 30% o'r tir a 30% o'r môr erbyn 2030, yn Plymio Dwfn Bioamrywiaeth: Argymhellion
Darllenwch gynllun Cymru i wella ansawdd aer yn Cynllun Aer Glân i Gymru.
Rhannwch eich barn ar ein strategaeth genedlaethol ar seinweddau gydag ymgynghoriad Cynllun Gweithredu Sŵn a Seinwedd Cymru.
Darllenwch sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio ar gynyddu addysg werdd ar gyfer pob oed.
Darllenwch sut mae'r economi gylchol yn mynd i'r afael â newid hinsawdd.